پروژه راهسازی

🚧 پروژه راهسازی چیست؟

پروژه راهسازی یکی از مهم‌ترین پروژه‌های عمرانیه که هدفش طراحی، ساخت و بهینه‌سازی مسیرهای ارتباطی مثل جاده‌ها، بزرگراه‌ها و راه‌های روستاییه.
این پروژه معمولاً در رشته عمران انجام میشه و شامل مراحل مطالعاتی، طراحی هندسی، روسازی و محاسبات اجراییه.

---

🧭 مراحل کلی پروژه راهسازی

1. انتخاب مسیر (Route Selection)

اول باید بین دو نقطه (مثلاً دو شهر) بهترین مسیر از نظر اقتصادی، فنی و زیست‌محیطی انتخاب بشه.
در این مرحله بررسی میشه:

• نقشه توپوگرافی منطقه

• شیب زمین

• موانع طبیعی (رودخانه، کوه، دره)

• فاصله و هزینه ساخت

📌 ابزارهای رایج: نقشه‌های UTM، Google Earth، نرم‌افزار Civil 3D یا AutoCAD.

---

2. نقشه‌برداری مسیر

بعد از تعیین مسیر کلی، باید با توتال استیشن یا GPS مسیر برداشت بشه تا نقشه دقیق زمین تهیه بشه.
نتیجه این مرحله:

• پروفیل طولی مسیر (Profile)

• پروفیل عرضی (Cross Section)

---

3. طراحی هندسی مسیر

در این مرحله، مهندس مسیر را با در نظر گرفتن استانداردهای راهسازی طراحی می‌کنه:

• قوس‌های افقی (Horizontal Curves)

• قوس‌های قائم (Vertical Curves)

• شیب طولی و عرضی

• نقاط شروع و پایان مسیر

📐 خروجی: نقشه مسیر نهایی با قوس‌ها، ایستگاه‌ها و شیب‌ها.

---

4. محاسبه حجم عملیات خاکی (Earthwork)

در این بخش، مقدار خاکبرداری و خاکریزی بین ایستگاه‌ها محاسبه میشه تا توازن خاک رعایت بشه.
روش کار:

• از اختلاف مساحت بین پروفیل طبیعی و طراحی‌شده استفاده میشه.

• از روش‌های میانگین یا ذوزنقه‌ای برای حجم استفاده میشه.

📊 خروجی: جدول حجم عملیات خاکی.

---

5. طراحی روسازی (Pavement Design)

هدف اینه که ضخامت لایه‌های مختلف روسازی تعیین بشه:

• زیر اساس (Subbase)

• اساس (Base)

• آسفالت (Surface)

معمولاً از آیین‌نامه آشتو (AASHTO) یا آیین‌نامه راهسازی ایران استفاده میشه.

---

6. برآورد هزینه و زمان اجرا

در انتها، هزینه اجرای پروژه با توجه به:

• حجم مصالح

• قیمت واحد کارها

• زمان‌بندی (گانت چارت یا CPM)
  محاسبه میشه.

---

🧰 نرم‌افزارهای پرکاربرد در پروژه راهسازی

---

🧾 اجزای یک پروژه راهسازی دانشگاهی

معمولاً فایل پروژه شامل این بخش‌هاست:

1. مقدمه و اهداف پروژه

2. نقشه‌های مسیر (پلان، پروفیل طولی، عرضی)

3. محاسبات قوس‌ها

4. محاسبه حجم عملیات خاکی

5. طراحی روسازی

6. جدول برآورد مصالح و هزینه‌ها

7. نتیجه‌گیری و پیشنهادها

🏗️ فصل ۱: مطالعات اولیه و انتخاب مسیر

🎯 هدف:

پیدا کردن بهترین مسیر ممکن بین دو نقطه از نظر فنی، اقتصادی، زیست‌محیطی و اجرایی.

مراحل:

1. مطالعه نقشه‌های توپوگرافی و هوایی
   نقشه‌ها با مقیاس‌های معمول مثل ۱:۵۰۰۰ یا ۱:۲۰۰۰ بررسی می‌شن تا شیب، دره، کوه و رودخانه‌ها مشخص بشن.

2. بررسی معیارهای طراحی

   • نوع راه (بین شهری، اصلی، فرعی، روستایی)

   • سرعت طرح (مثلاً ۸۰ یا ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت)

   • شعاع قوس‌ها، شیب مجاز و عرض راه
     این مقادیر از آیین‌نامه “طرح هندسی راه‌های ایران” یا “AASHTO Green Book” گرفته می‌شن.

3. ترسیم مسیرهای پیشنهادی
   معمولاً دو یا سه مسیر ممکن روی نقشه مشخص می‌شن.

4. انتخاب مسیر نهایی
   با توجه به موارد زیر تصمیم‌گیری میشه:

   • کوتاه بودن مسیر

   • کمترین حجم خاک‌برداری و خاک‌ریزی

   • دسترسی آسان به مصالح

   • عبور نکردن از زمین‌های کشاورزی یا باستانی

---

🧭 فصل ۲: نقشه‌برداری و برداشت مسیر

ابزارها:

• توتال استیشن یا GPS دو فرکانسه

• نرم‌افزار AutoCAD یا Civil 3D برای پردازش داده‌ها

خروجی‌ها:

• پروفیل طولی مسیر (Longitudinal Profile)

• پروفیل‌های عرضی در هر ایستگاه (Cross Sections)

• فایل نقاط برداشت‌شده (با فرمت CSV یا TXT)

---

🧮 فصل ۳: طراحی هندسی مسیر

مراحل طراحی:

۱. قوس‌های افقی (Horizontal Alignment)

وقتی مسیر از حالت مستقیم خارج میشه، باید قوس طراحی بشه.
انواع قوس:

• قوس دایره‌ای ساده

• قوس کلوتوئید (انتقالی)

• قوس مرکب

📘 فرمول پایه:

R=V2127(e+f)R = \frac{V^2}{127(e+f)}R=127(e+f)V2​

که در آن:
$R$: شعاع قوس (متر)
$V$: سرعت طرح (km/h)
$e$: شیب عرضی (superelevation)
$f$: ضریب اصطکاک جانبی

---

۲. قوس‌های قائم (Vertical Alignment)

برای اتصال دو شیب مختلف در مسیر طولی، از قوس قائم استفاده میشه.

• قوس محدب (بالا) برای تپه‌ها

• قوس مقعر (پایین) برای دره‌ها

📘 شرط دید ایمن راننده:

L=AS2200(h1+h2)L = \frac{A S^2}{200(h_1 + h_2)}L=200(h1​+h2​)AS2​

$L$: طول قوس، $S$: فاصله دید توقف

---

۳. طراحی شیب طولی و عرضی

• شیب طولی حداکثر: ۷٪ برای مناطق کوهستانی

• شیب عرضی (در پیچ‌ها): ۶ تا ۸٪ بسته به سرعت

---

📉 فصل ۴: محاسبات عملیات خاکی

هدف:

برآورد حجم خاکبرداری و خاکریزی برای ساخت بستر راه.

روش معمول:

1. تهیه مقاطع عرضی طبیعی و طراحی‌شده

2. محاسبه مساحت‌ها در هر ایستگاه

3. استفاده از فرمول ذوزنقه‌ای یا پریسماتویید برای حجم:

V=L6(A1+4Am+A2)V = \frac{L}{6}(A_1 + 4A_m + A_2)V=6L​(A1​+4Am​+A2​)

📊 خروجی: جدول حجم عملیات خاکی

• خاکبرداری (Cut)

• خاکریزی (Fill)

• توازن خاک (Balance)

---

🧱 فصل ۵: طراحی روسازی

انواع روسازی:

1. انعطاف‌پذیر (Flexible Pavement) → آسفالت

2. صلب (Rigid Pavement) → بتن

لایه‌های روسازی آسفالتی:

پارامترهای طراحی:

• ترافیک معادل روزانه (ESAL)

• مقاومت خاک بستر (CBR)

• شرایط آب و هوا

📘 آیین‌نامه مرجع:

• AASHTO 1993

• نشریه 234 و 101 سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ایران

---

💰 فصل ۶: برآورد هزینه و برنامه‌ریزی پروژه راهسازی

برآورد هزینه پروژه راهسازی شامل:

• مصالح (خاک، آسفالت، قیر، بتن)

• ماشین‌آلات (بولدوزر، گریدر، غلتک)

• نیروی انسانی

• هزینه حمل و نقل

برنامه‌ریزی اجرا پروژه راهسازی:

• زمان‌بندی فعالیت‌ها با نرم‌افزارهایی مثل MS Project

• تهیه نمودار گانت (Gantt Chart)

• محاسبه مسیر بحرانی (Critical Path)

---

🧾 فصل ۷: مستندسازی و ارائه نهایی پروژه و پروژه راهسازی

خروجی نهایی پروژه معمولاً شامل:

1. فایل Word گزارش پروژه

2. نقشه مسیر (پلان، پروفیل طولی و عرضی)

3. جدول حجم عملیات خاکی

4. طرح روسازی

5. فایل AutoCAD یا Civil 3D

6. فایل Excel محاسبات

🏗️ فصل ۸: مشخصات فنی عمومی راهسازی

این بخش بر اساس نشریه 101 سازمان برنامه و بودجه ایران نوشته میشه و شامل تمام جزئیات اجراییه.

🧱 بستر راه (Subgrade) پروژه راهسازی

• خاک بستر باید از مواد آلی و گیاهی پاک‌سازی بشه.

• تراکم نهایی: حداقل ۹۵٪ تراکم ماکزیمم طبق آزمایش پروکتور (ASTM D1557).

• در صورت ضعیف بودن خاک، از مصالح قرضی استفاده میشه.

🪨 لایه زیر اساس (Subbase)

• مصالح دانه‌ای شکسته با حداکثر اندازه ۵۰ میلی‌متر.

• ضخامت معمول: ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر.

• تراکم: حداقل ۱۰۰٪ تراکم استاندارد.

🧱 لایه اساس (Base)

• جنس: شن و ماسه شکسته با دانه‌بندی کنترل‌شده (طبق ASTM D448).

• ضخامت: ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر.

• نقش: توزیع بار چرخ خودروها و حفاظت از زیر اساس.

🛣️ لایه رویه (Surface Course)

• شامل یک یا چند لایه آسفالت گرم (Hot Mix Asphalt).

• ضخامت: ۵ تا ۱۰ سانتی‌متر.

• کنترل کیفیت:

  • دمای قیر بین ۱۵۰ تا ۱۷۰ درجه

  • ضخامت با گیج کنترل میشه

  • تراکم با آزمایش هسته‌ای بررسی میشه.

---

🧮 فصل ۹: طراحی قوس‌های افقی به‌صورت کامل

مثال عددی:

فرض کن سرعت طرح $V=80km/h$ و شیب عرضی $e=0.07$ و ضریب اصطکاک $f=0.14$.
شعاع حداقل قوس افقی از رابطه زیر بدست میاد:

Rmin=V2127(e+f)=802127(0.07+0.14)=238.1 mR_{min} = \frac{V^2}{127(e+f)} = \frac{80^2}{127(0.07+0.14)} = 238.1 \, mRmin​=127(e+f)V2​=127(0.07+0.14)802​=238.1m

یعنی در سرعت ۸۰ کیلومتر، شعاع قوس نباید کمتر از حدود ۲۴۰ متر باشه.

طول قوس انتقالی (کلوتوئید)

برای راحتی راننده در ورود به پیچ:

L=V3CRL = \frac{V^3}{C R}L=CRV3​

که در آن:
$C=80$ برای مسیرهای بین‌شهری → در نتیجه مثلاً $L=90m$ میشه.

---

📉 فصل ۱۰: طراحی قوس قائم با مثال

فرض کن دو شیب پشت‌سر‌هم داریم:
یکی $+3\%$ و دیگری $-2\%$
اختلاف شیب $A=5\%$

برای قوس محدب، اگر سرعت طرح ۸۰ km/h باشه، حداقل طول قوس از جدول آیین‌نامه برابر با $L=150m$ میشه.

هدف از این قوس، حفظ دید راننده در تپه‌ها است تا بتونه موانع را زودتر ببینه.

---

🧩 فصل ۱۱: پروفیل طولی و عرضی (نقشه‌های اجرایی)

پروفیل طولی (Longitudinal Profile)

نمای ارتفاع مسیر روی محور طولی است. در این نقشه:

• محور افقی → فاصله ایستگاه‌ها

• محور عمودی → ارتفاع زمین طبیعی و مسیر طراحی

📌 هر ۲۰ یا ۲۵ متر یک ایستگاه طراحی میشه (مثلاً 0+000 ، 0+025 ، 0+050 …)

پروفیل عرضی (Cross Section)

برای هر ایستگاه یک مقطع عرضی تهیه میشه که شامل:

• خط زمین طبیعی

• خط مسیر طراحی

• عرض شانه‌ها

• شیب خاکریز یا خاکبرداری

---

⚖️ فصل ۱۲: توازن خاک (Mass Haul Diagram)

نقشه‌ای برای بررسی جابه‌جایی خاک بین نقاط مختلف مسیر.
هدفش اینه که بفهمیم از کجا خاک برداریم و کجا بریزیم تا هزینه حمل کم بشه.

📊 مراحل:

1. حجم‌های خاکبرداری و خاکریزی رو در نمودار تجمعی رسم می‌کنیم.

2. محل‌های تعادل (Equalization Points) مشخص می‌شن.

3. مسیر به چند “زون خاکی” تقسیم میشه.

---

🧪 فصل ۱۳: آزمایش‌های کنترل کیفیت در پروژه راهسازی

---

🧾 فصل ۱۴: برآورد هزینه با مثال واقعی در پروژه راهسازی

فرض کن مسیر ۱ کیلومتره، عرض راه ۷ متر و ضخامت لایه‌ها مطابق زیره:

• زیر اساس: 20 cm

• اساس: 15 cm

• رویه آسفالتی: 8 cm پروژه راهسازی

📘 حجم هر لایه پروژه راهسازی:

$$V=L\times W\times T$$

مثلاً برای آسفالت و پروژه راهسازی:

V=1000×7×0.08=560 m3V = 1000 \times 7 \times 0.08 = 560 \, m^3V=1000×7×0.08=560m3

اگر وزن مخصوص آسفالت حدود ۲.۳ تن در مترمکعب باشه، وزن کل = ۱۲۸۸ تن
اگه قیمت هر تن آسفالت ۲.۵ میلیون ریال باشه، هزینه = ۳.۲ میلیارد ریال فقط برای رویه!

همین کار برای بقیه لایه‌ها انجام میشه تا هزینه کل مسیر به‌دست بیاد.

---

📚 فصل ۱۵: آیین‌نامه‌ها و منابع معتبر در پروژه راهسازی

---

🧠 نکات حرفه‌ای در پروژه راهسازی

• همیشه قوس افقی و قائم رو هم‌زمان طراحی کن تا از ناهمواری دید جلوگیری بشه.

• ایستگاه صفر مسیر معمولاً در مبدا مختصات تعریف میشه.

• پروفیل‌ها باید با مقیاس عمودی ۱۰ برابر افقی ترسیم بشن تا تغییر ارتفاع واضح باشه.

• در مناطق کوهستانی، عرض شانه زیادتر و شیب طولی بیشتر در نظر گرفته میشه.

• مسیر باید در برابر فرسایش آب و باران مقاوم باشه، پس زهکشی بسیار مهمه.

🌧️ فصل ۱۶: سیستم زهکشی و هدایت آب‌های سطحی (Drainage Design)

🎯 هدف:

جلوگیری از آسیب به بستر و روسازی جاده بر اثر آب باران و رواناب.

انواع زهکشی:

1. زهکشی عرضی (Cross Drainage):
   برای عبور دادن آب از زیر جاده. شامل لوله‌های بتنی (Culvert) یا پل‌های کوچک.

2. زهکشی طولی (Side Ditches):
   کانال‌های کناری مسیر که آب باران را به بیرون هدایت می‌کنند.

3. زهکشی زیرسطحی (Subsurface Drainage):
   لوله‌های زه برای جمع‌آوری آب در زیر روسازی.

💧 محاسبه دبی آب (با فرمول Rational):

$$Q=C\times i\times A$$

که در آن:
$Q$: دبی آب (m³/s)
$C$: ضریب رواناب (۰.۳ تا ۰.۸)
$i$: شدت بارش (mm/hr)
$A$: مساحت حوضه (hectare)

---

🧍‍♂️ فصل ۱۷: ایمنی راه و دید راننده (Road Safety) در پروژه راهسازی

اصول طراحی ایمنی در پروژه راهسازی:

• دید توقف (Stopping Sight Distance) در پروژه راهسازی

• شیب‌های عرضی مناسب در قوس‌ها و پروژه راهسازی

• استفاده از گاردریل و نیوجرسی در مناطق خطرناک و پروژه راهسازی

• شیب ملایم در شانه‌ها برای کنترل خودرو در خروج از مسیر

📏 حداقل دید توقف برای سرعت ۸۰ km/h حدود ۱۲۵ متر است.
اگر دید کمتر از این مقدار باشد، قوس یا شیب باید اصلاح شود.

---

🚧 فصل ۱۸: علائم، خط‌کشی و تابلوهای راه (Road Signs & Markings) پروژه راهسازی

انواع علائم پروژه راهسازی:

1. اخطاری در پروژه راهسازی – مثل پیچ تند، شیب زیاد

2. اطلاعاتی در پروژه راهسازی – مثل فاصله تا شهر بعدی

3. دستوری در پروژه راهسازی– مثل سرعت مجاز، توقف ممنوع

رنگ‌ها در پروژه راهسازی:

📘 منبع: آیین‌نامه علائم و ایمنی راه‌های ایران (نشریه 346)

---

🌿 فصل ۱۹: ملاحظات زیست‌محیطی

طراحی و اجرای راه نباید باعث تخریب محیط‌زیست یا زیستگاه‌های طبیعی بشه.
مهم‌ترین اقدامات زیست‌محیطی:

• جلوگیری از عبور مسیر از مناطق حفاظت‌شده

• کاشت گیاهان بومی در کنار جاده

• کنترل فرسایش خاک در دامنه‌ها

• مدیریت پسماندهای ساخت‌وساز

🌱 حتی در پروژه‌های واقعی، ارزیابی زیست‌محیطی (EIA) انجام میشه.

---

🏗️ فصل ۲۰: نگهداری و بهره‌برداری از راه (Maintenance)

بعد از ساخت جاده، نگهداری صحیح خیلی مهمه.

انواع نگهداری:

1. پیشگیرانه: قیرپاشی سبک، ترمیم ترک‌ها، کنترل آب

2. اصلاحی: پر کردن چاله‌ها، لکه‌گیری آسفالت

3. اساسی: روکش کامل جدید یا بازسازی لایه‌ها

هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار باید بازرسی فنی از مسیر انجام بشه.

---

📊 فصل ۲۱: کنترل پروژه و زمان‌بندی اجرا

برای مدیریت زمان و هزینه از نرم‌افزارهایی مثل MS Project یا Primavera استفاده میشه.
در این مرحله:

• فعالیت‌ها تعریف می‌شن (خاکبرداری، زیرسازی، آسفالت و…)

• مدت زمان هر فعالیت تخمین زده میشه

• مسیر بحرانی (Critical Path) مشخص میشه

📈 مثلاً جدول نمونه:

---

📐 فصل ۲۲: ترسیم نقشه‌های نهایی در AutoCAD / Civil 3D

نقشه‌های نهایی شامل:

1. پلان مسیر با قوس‌ها و ایستگاه‌ها

2. پروفیل طولی مسیر

3. مقاطع عرضی

4. نقشه‌های زهکشی و پل‌ها

5. نقشه علائم و ایمنی

6. نقشه روسازی (لایه‌ها و ضخامت‌ها)

📎 فرمت خروجی معمول:

• DWG برای اتوکد

• PDF برای چاپ و تحویل

• XLSX برای محاسبات

---

📘 فصل ۲۳: گزارش نهایی پروژه در پروژه راهسازی

ساختار گزارش در قالب Word یا PDF معمولاً این‌طوریه:

ساختار پیشنهادی در پروژه راهسازی:

1. صفحه عنوان (با نام پروژه و مشخصات)

2. فهرست مطالب

3. مقدمه و هدف پروژه

4. مطالعات اولیه و انتخاب مسیر

5. طراحی هندسی

6. عملیات خاکی

7. طراحی روسازی

8. زهکشی و علائم

9. برآورد هزینه

10. نتیجه‌گیری و پیشنهادات

---

🧭 فصل ۲۴: نتیجه‌گیری و پیشنهادها

در پایان پروژه، باید جمع‌بندی کنی که:

• مسیر انتخاب‌شده از نظر فنی و اقتصادی بهینه است.

• حجم خاکبرداری و خاکریزی در تعادل قرار دارد.

• روسازی طراحی‌شده برای ۱۰ تا ۱۵ سال عمر مفید دارد.

• هزینه‌ها و زمان‌بندی منطقی است.

پیشنهادات:

• نصب علائم ایمنی بیشتر در قوس‌ها

• احداث پل یا آبرو در نقاط تجمع آب

• کنترل مستمر ترک‌های آسفالت

• افزایش عرض شانه در مسیرهای کوهستانی

---

📎 فصل ۲۵: پیوست‌ها

در پیوست پروژه معمولاً گذاشته میشه:

• جداول حجم عملیات خاکی

• محاسبات هندسی قوس‌ها

• تصاویر و نقشه‌های برداشت

• استانداردها و آیین‌نامه‌ها

• فایل‌های AutoCAD و Excel

---

🛰️ فصل ۲۶: سیستم مختصات و نقشه‌برداری دقیق مسیر

در پروژه‌های واقعی، همه‌ی مختصات نقاط مسیر باید در یک سیستم مختصات معتبر ثبت بشن.

🔹 سیستم مختصات مورد استفاده در ایران:

• UTM (Universal Transverse Mercator)
  بر اساس بیضوی WGS84
  ایران در زون‌های 38 تا 40 قرار داره.
  (برای لرستان → زون 39 معمولاً استفاده میشه)

🗺️ داده‌های برداشت:

هر نقطه شامل این اطلاعاته:

این داده‌ها وارد AutoCAD Civil 3D می‌شن تا مسیر، پروفیل و مقاطع به‌صورت خودکار تولید بشن.

---

🧭 فصل ۲۷: طراحی هندسی در Civil 3D

در نرم‌افزار Civil 3D:

1. وارد کردن نقاط (Import Points)

2. ساخت سطح زمین (Surface)

3. طراحی محور مسیر (Alignment)

4. تعریف قوس‌ها (Curves)

5. طراحی پروفیل طولی (Profile View)

6. تعیین خط پروژه (Profile Design)

7. ایجاد مقاطع عرضی (Corridor + Sample Lines)

8. محاسبه حجم عملیات خاکی (Earthwork Volume Report)

📊 خروجی برنامه شامل فایل‌های گزارش (XML, CSV, PDF) و نقشه‌های DWG میشه.

---

📉 فصل ۲۸: تحلیل ترافیکی مسیر (Traffic Analysis)

قبل از طراحی روسازی، باید بدونیم چه مقدار وسایل نقلیه از مسیر عبور می‌کنن.

داده‌های ورودی:

• تعداد وسایل نقلیه در روز (ADT)

• درصد وسایل سنگین

• نرخ رشد ترافیک سالانه (r)

فرمول تبدیل به ترافیک طرح 10 ساله:

ADT10=ADT0(1+r)10ADT_{10} = ADT_0 (1 + r)^{10}ADT10​=ADT0​(1+r)10

مثلاً:
اگر ADT0=2500ADT_0 = 2500ADT0​=2500 و $r=0.05$:

ADT10=2500(1.05)10=4070ADT_{10} = 2500(1.05)^{10} = 4070ADT10​=2500(1.05)10=4070

یعنی در پایان ده سال، ترافیک روزانه حدود ۴۰۷۰ وسیله است.
بر اساس این مقدار، ضخامت روسازی و مصالح انتخاب میشه.

---

🧱 فصل ۲۹: پایداری شیب‌ها و دیواره‌ها (Slope Stability) در پروژه راهسازی

در مسیرهای کوهستانی باید بررسی بشه که شیب خاکبرداری و خاکریزی در پروژه راهسازی پایدار بمونه.

ضریب ایمنی پایداری (Factor of Safety) در پروژه راهسازی:

F=نیروی مقاوم در برابر لغزشنیروی محرک لغزشF = \frac{\text{نیروی مقاوم در برابر لغزش}}{\text{نیروی محرک لغزش}}F=نیروی محرک لغزشنیروی مقاوم در برابر لغزش​

اگر $F>1.5$ باشد → پایدار است.
اگر کمتر باشد → نیاز به دیوار حائل یا اصلاح شیب دارد.

راهکارها در پروژه راهسازی:

• استفاده از دیوار حائل (Retaining Wall)

• نصب زهکش در دامنه‌ها

• ایجاد پلکان در شیب خاکریزها

---

🌉 فصل ۳۰: طراحی پل‌ها و آبروها (Culverts & Bridges)

در مسیرهایی که رودخانه یا آبراهه وجود دارد، از پل یا آبرو استفاده می‌شود.

انواع آبرو:

طراحی هیدرولیکی:

$$Q=A\times V$$

$Q$: دبی جریان، $A$: سطح مقطع، $V$: سرعت جریان
سرعت مجاز جریان برای لوله‌های بتنی معمولاً ۲ تا ۴ متر بر ثانیه است.

---

🛣️ فصل ۳۱: روسازی بتنی (Rigid Pavement)

اگر مسیر ترافیک سنگین دارد (مثلاً بزرگراه یا مسیر صنعتی)، به‌جای آسفالت از بتن استفاده می‌شود.

مشخصات روسازی بتنی:

• ضخامت: ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر

• بتن با عیار حداقل ۳۵۰ kg/m³

• آرماتور فولادی در درزها

• عمر مفید: ۲۰ تا ۳۰ سال

📘 بر اساس آیین‌نامه AASHTO 1993 یا PCA.

---

📏 فصل ۳۲: کنترل هندسی و تطبیق نقشه با زمین (Setting Out)

بعد از طراحی، مسیر باید روی زمین پیاده بشه.
مهندس نقشه‌بردار با استفاده از توتال استیشن مختصات قوس‌ها، ایستگاه‌ها و شیب‌ها رو پیاده می‌کنه.

مراحل:

1. انتقال محور مسیر به زمین

2. نصب میخ‌های کنترلی (Benchmark)

3. کنترل انحراف‌ها در حین اجرا

4. ثبت گزارش‌های برداشت (As-Built Drawing)

---

🧱 فصل ۳۳: روش اجرای لایه‌های روسازی

ترتیب اجرا:

1. تسطیح و کوبیدن بستر

2. پخش و کوبیدن زیر اساس

3. پخش و کوبیدن لایه اساس

4. اجرای پریمکت (قیر رقیق)

5. اجرای بیندر و توپکا (آسفالت)

کنترل کیفیت:

• رطوبت بهینه با آزمایش در محل

• تراکم با غلتک ویبره یا فولادی

• ضخامت لایه با اندازه‌گیری میله فلزی (Gauge Rod)

---

🧩 فصل ۳۴: مدیریت زیربنا و نگهداری طولانی‌مدت

در پروژه‌های بزرگراهی، سامانه‌های مدیریت جاده (Road Management Systems) استفاده میشه تا داده‌های مربوط به:

• ترک‌ها

• خرابی آسفالت

• ترافیک

• تصادفات
  ثبت و تحلیل بشه.
  این سیستم‌ها با GIS و GPS کار می‌کنن و برای تصمیم‌گیری درباره تعمیرات به‌کار می‌رن.

---

📜 فصل ۳۵: ضوابط قانونی و مالکیت اراضی

پیش از اجرای پروژه باید:

• مسیر در نقشه کاداستر ثبت بشه

• زمین‌های مسیر تملک بشن

• مجوز محیط‌زیست و منابع طبیعی اخذ بشه

📘 این مراحل معمولاً توسط اداره راه و شهرسازی استان انجام میشه.

---

🧾 فصل ۳۶: جمع‌بندی نهایی و ارزیابی فنی–اقتصادی

در این بخش مهندس طراح بررسی می‌کنه:

• آیا مسیر انتخاب‌شده از نظر اقتصادی بهینه است؟

• هزینه ساخت در هر کیلومتر چقدر است؟

• عمر مفید راه چقدر خواهد بود؟

• هزینه نگهداری سالیانه چقدر است؟

📊 نتیجه معمولاً در قالب یک جدول مقایسه‌ای ارائه میشه:

---